Ayurveda of de kennis van het leven
Ayurvedische arts A.K. Mehta:
“Iedereen moet zijn eigen constitutie kennen om er naar toe te leven. Indien je dat niet doet word je na verloop van tijd ziek”.
Letterlijk betekent het Indiase woord Ayurveda ‘Kennis van het leven’. Daarom bevat de gezondheidsleer van de 800 miljoen Indiërs niet alleen kennis over ziekte, maar ook over gezondheid. En vooral hoe je je moet gezond houden.
“Ayurveda beschouwt gezondheid als evenwicht. Zodra dit evenwicht wordt verstoord, kan je ziek worden.”
Dat zegt dr. A.K. Mehta van het Ayurvedisch Gezondheidscentrum Nederland.
In Den Haag oefent hij sinds het begin van de jaren tachtig de ayurvedische geneeswijze uit.
Verantwoordelijkheid
Wat is zo bijzonder aan de ayurvedische geneeswijze?
Mehta: Wij wijzen de mens op zijn eigen verantwoordelijkheid voor zijn gezondheid. De mens kan alleen maar gezond blijven als hij zichzelf kent. Dit betekent dat je je eigen constitutie moet kennen om er naar te leven. Indien je dat niet doet, word je na verloop van tijd ziek.
Kan je dat iets meer verduidelijken?
Mehta: Om gezond te blijven moet een mens zich voeden en leven volgens zijn constitutie. Voedsel en drank die goed zijn voor de ene mens, zijn daarom nog niet goed voor een andere mens. Het is uiterst belangrijk om jezelf perfect te kennen zodat je je voeding kan aanpassen. In India wordt die zelfkennis vanaf de geboorte bijgebracht.
Waarom is voeding zo belangrijk?
Mehta: Een goede voeding en een goede spijsvertering vormen de basis van een gezond leven. De dood huist in de darmen. Een slechte spijsvertering is een rechtstreekse aanleiding tot ziekte.
Constitutie
Volgens Ayurveda is het lichaam, net als het heelal, dieren, planten enzovoort, opgebouwd uit 5 elementen: ether, lucht, vuur, water en aarde. Uit deze vijf ontstaan de drie fysieke elementen van de mens, die dosha’s worden genoemd.
Uit aarde en water ontstaat kapha, uit vuur en water pitta en uit lucht en ether vata. Wanneer de 3 dosha’s in de juiste verhouding werken, functioneert ook het lichaam normaal en ben je gezond.
Vata is het beginsel van beweging en beheert daarom bijvoorbeeld de bloedsomloop en het zenuwstelsel. Wanneer vata in de juiste hoeveelheid aanwezig is, kunnen lichaam en geest goed handelen, bewegen. Je geest is georganiseerd, je spreekt goed, hoort goed, ademt goed. Je hebt een goede eetlust en je uitscheiding van voedsel en drank vinden goed plaats. Ook de energie stroomt goed door je lichaam. Daarom wordt vata ook wel de instandhouder van het menselijk organisme genoemd.
Pitta is het beginsel van transformatie (omzetting) en beïnvloedt daarom onder andere de pigmentatie van huid en haren, de vertering van voedsel, de lichaamstemperatuur, de intelligentie en het gezichtsvermogen. Pitta geeft opgewektheid en moed (wij zeggen toch ook: iemand met veel pit). Bovendien geeft pitta de huid een gezonde kleur en glans.
Kapha is het beginsel van structuur. Het bindt de gewrichten, zorgt ervoor dat het lichaam één geheel is, houdt de seksuele energie in stand, zorgt voor vastberadenheid, geduld en de kracht tot onthouding.
Verkeerde voeding, ongezonde gewoonten en leefomstandigheden of bepaalde emoties kunnen verandering in het evenwicht tussen de 3 dosha’s brengen. Het gevolg is dat je lichamelijk of geestelijk ziek wordt.
Dieet is geneesmiddel
Voordat een dokter tot behandeling volgens Ayurveda overgaat, stelt hij een diagnose: hoe werken de 3 dosha’s ten opzichte van elkaar. Bij iedereen overheerst een bepaalde dosha. Hij/zij moet leven volgens zijn constitutie. Die wordt ten eerste bepaald op het moment van de bevruchting en ten tweede beïnvloed door ras, land, jaargetijden, erfelijkheid, leeftijd en milieu.
Naast het onderzoeken van de zieke zal de arts ook de ziekte bestuderen. Pas dan kan hij het juiste geneesmiddel voorschrijven: een middel dat een bepaalde ziekte kan genezen zonder bijverschijnselen te veroorzaken.
Een ayurvedische arts geeft aan twee patiënten, die aan dezelfde kwaal lijden, niet altijd eenzelfde geneesmiddel. Zo’n geneesmiddel kan bestaan uit een bepaalde kruidencombinatie maar ook uit een dieet. Met het gebruik van bepaalde voeding kan een dosha worden versterkt of verzwakt om zo het ideale evenwicht te bereiken.
Ook smaken werken op de dosha’s in. Scherpe, zure, zoute en droge spijzen, mosterd, alcohol en azijn versterken pitta. Kapha kan worden bevorderd door zoet, zuur, zout en zwaar voedsel, melk en watervogels. Bitter, droog, scherp, licht voedsel en rauwkost versterken vata.
De ayurvedische arts zal dan ook, rekening houdend met de constitutie van de zieke en manier waarop de dosha’s uit evenwicht zijn, een bijzonder uitgebalanceerd dieet kunnen voorschrijven. Om gezond te blijven geldt voor voedsel dat het van goede kwaliteit moet zijn, goed verteerd moet kunnen worden en dat alle smaken – zoet, zuur, zout, scherp, bitter en wrang – aanwezig moeten zijn.
Guido Swillen
Nirvana binnen handbereik
Al duizenden jaren geneest Ayurveda Indiërs van vele kwalen. Toeristen hebben er één aspect van herontdekt, en laten zich wegmasseren naar het nirvana. Op zoek naar de ultieme relaxatie.
Stomen op z’n Indisch
Er wordt minstens één liter olie over mijn haar en in mijn oren gegoten, zonder enige verwittiging. De drie liter olie die gebruikt wordt voor de massage van de rest van mijn lichaam, kan me echt niet meer verbazen. Ik voel me als een vis die onherroepelijk van de bank zal glibberen, ware het niet dat twee kleine maar potige masseuses dat zeer professioneel beletten met perfect symmetrische bewegingen.
Het voelt heerlijk aan. Ik ben me nog nooit zo bewust geweest van mijn aders, ribben en knoken.
De masseuses spelen harp op al mijn ruggenwervels. De op elkaar afgestemde simultane bewegingen gaan alsmaar door,
en ik voel me langzaam één worden met de houten bank waarop ik lig. Ik ben nog slechts een tweedimensionaal velletje dat vertrokken is naar een wereld van totale relaxatie.
Dit heet een algemene gezondheidsmassage. Het stimuleert de bloedsomloop en is dus goed voor je algemene toestand. Kleine kwaaltjes zijn meteen verleden tijd. Alle spierproblemen worden ermee opgelost, en je huid voelt achteraf aan als een babyvelletje. Het is een verjongingskuur.
Wat nu volgt, is de stoomkamer. Een metalen bak waar alleen je hoofd uitsteekt staat daarvoor model. Ongeschikt voor mensen met claustrofobie, maar uiterst aangenaam als je daar geen last van hebt. Ik zie eruit als een circusattractie: de vrouw zonder lichaam. Ik laat de temperatuur tot 47,1°C stijgen en vind dat meer dan genoeg. Sommigen gaan tot 52°, hoger wordt afgeraden. Eén van de masseuses dopt met liefdevolle nauwgezetheid elk druppeltje zweet van mijn voorhoofd. Niets wordt aan mij overgelaten, ik wordt zelfs gedoucht achteraf.
Buitengewoon relaxerend is de botermelk stroom. Het is geen echte massage, maar verwijdert alle stress en moeheid, geeft koelte en kan chronische hoofdpijn genezen. Lange behandelingen zouden ook bepaalde geesteszieken kunnen helpen.
Je ligt weer op een houten bank, een droni, en krijgt een hoofdband om. Boven je hoofd slingert een traditionele aarden pot met onderaan een pijpje. Uit dat pijpje komt non-stop een wittige vloeistof gelopen: botermelk, gemengd met allerlei kruiden die het hoofd moeten koel houden en voor de nodige rust zorgen. Vier liter botermelk wordt telkens weer opgevangen en opnieuw gebruikt, een heel uur lang. Het is heerlijk fris. Het voelt niet aan als een vloeistof: het lijkt alsof er pure zijde over je heen dwarrelt. Na een tijdje krijg je het idee dat het bovenste gedeelte van je hoofd verdwenen is, samen met alle negatieve gedachten en problemen. Het lijkt alsof de botermelk rechtstreeks in je hersenen wordt gegoten. Slapen mag je niet, je moet je bewust blijven van het feit dat de bovenste helft van je hoofd afscheid van je neemt. Als ik terug de 35° instap, voelt het aan alsof ik met mijn hoofd in een ijsbox loop en met mijn voeten op wolkjes.
Eén van de principes van Ayurveda is dat de patiënt zich na de behandeling meteen goed voelt, opgelucht en comfortabel. Voor Europeanen is dat misschien moeilijker te verwezenlijken in de typische hospitalen die Kerala rijk is. Het gebrek aan comfort en hygiëne, vrees ik, leiden niet meteen tot een gevoel van totale relaxatie.
Myriam Thys besluit fijntjes met: Ayurveda wil lichaam en geest in balans brengen. Ideaal als India je uit je evenwicht brengt.
Shirodhara
Na de massage voel ik me loom, behaaglijk en kijk toe hoe de masseur olie uit een andere fles verhit. Boven mijn hoofd wordt een aardewerken kom gehangen met in een gat een afhangende katoenen lont. De behandeling die nu volgt heet dhara. Mijn ogen worden bedekt met grote bloembladeren. Even later druppelt de olie over mijn voorhoofd dat ik in het begin angstvallig achterover houdt, maar de behandelaar stuurt de kom behoedzaam, zodat de straal langzaam zijwaarts heen en weer vloeit.
Afwisselend drupt de olie of loopt ze als dunne honing in een straaltje over mijn voorhoofd. Het werkt hypnotiserend; de tijd stroomt net als de olie en mijn gedachten weg. En opeens is het afgelopen. Verdwaasd ga ik – vanwege de gladde olie geholpen door de man – rechtop zitten. Even later was ik met een korrelig mengsel de olie van mijn lijf.
Terug in de riksja voel ik nog resten olie op mijn lichaam. Mijn huid voelt glad en warm. De ayurvedische dokter heeft me gewaarschuwd dat de behandeling normaal genomen een onderdeel vormt van pancha karma. Ik mag niet in de volle zon. Het kan zijn dat ik me aanvankelijk wat labiel voel en hij raadt me af de eerstkomende dagen belangrijke beslissingen te nemen.
Marie Streumer (54), een reizigster uit Berlijn, onderging een drie weken durende behandeling in Zuid-India. Ze is van plan terug te komen: “Het was pancha karma in een milde vorm. De behandeling duurde dagelijks een uur en bestond uit diverse massages, met katoenen buideltjes vol kruiden, dhara en aanvullend oliedruppels in neus en anus. Het prettigst vond ik dhara, dat als een orgasme op je voorhoofd is. Ik sliep beter dan ooit en ging minder eten, terwijl ik erg veel van de Indiase keuken houd. Allerlei pijntjes verdwenen en ik was minder nerveus en hectisch.”
Weekend Knack mei 1996